PAS OP TROFEE

In 1991 vierde de stichting Hilversum, Pas Op! haar eerste lustrum. Ter gelegenheid van dit 10-jarig bestaan besloot de stichting tot het uitreiken van een speciale trofee aan iemand die zich, in de geest van de doelstelling van de stichting, had ingespannen om een historisch en architectonisch belangrijk gebouw in Hilversum te restaureren en voor de toekomst te behouden. Na die eerste keer werd een traditie geboren en heeft de stichting tot nu toe tien maal een trofee uitgereikt.

TROFEE 2019: COSTERUSLAAN 4

Onze stichting rijkt met regelmaat een trofee uit voor een restauratie die met meer dan gewone aandacht is gerealiseerd en als een voorbeeld voor andere restauraties kan dienen. Hiervoor zouden we dus eigenlijk de opgestoken waarschuwende wijsvinger moeten omruilen voor een goedkeurende opgestoken duim.

Een commissie uit onze stichting heeft zestien gebouwen bekeken die sinds de vorige uitreiking in 2016 gerestaureerd. Daarna werden er drie die met veel liefde en respect voor de bouwgeschiedenis en detaillering gerestaureerd zijn aan een nadere beschouwing onderworpen: Woonhuis Rossinilaan 13, Restaurant Meddens , Kerkstraat 112 hoek ’s-Gravelandseweg 2-4 en Woonhuis Costeruslaan 4.

Vervolgens heeft de jury beslist dat het woonhuis aan de Costeruslaan 4 de absolute winnaar is van de Hilversum, Pas Op trofee 2019 omdat deze restauratie er op buitengewone wijze in is geslaagd een laat negentiende-eeuwse villa zodanig te herstellen dat zowel aan de buiten- als aan de binnenzijde oorspronkelijke elementen weer in oude luister zijn hersteld, in combinatie met, voornamelijk aan de binnenzijde, moderne elementen die het woongenot ten goede komen. De combinatie van woonhuis en tuin versterkt het klassieke karakter. Een restauratie die tot voorbeeld kan strekken en een aanwinst is voor de toch al fraaie wijk Boomberg.

Costeruslaan 4 is rond 1895 gebouwd op een terrein dat oorspronkelijk deel uitmaakte van een landgoed rond de villa Lindenheuvel, eertijds gelegen op de hoek van de ’s-Gravelandseweg en de Van der Lindenlaan. In de loop van de twintigste eeuw werd er door ‘moderniseringen’ nogal wat afbreuk gedaan aan het oorspronkelijk ontwerp. Zo werd de serre een aantal malen veranderd, een terras aangelegd naast de serre, en werden oude dakramen in een ronde omlijsting (zogenaamde ‘ossenogen’) veranderd in dakkapellen die later ook weer werden verwijderd. Verder werden luiken aangebracht die niet in het ontwerp stonden en soms zelfs niet goed konden worden geopend. Ook het interieur onderging veranderingen: zo werd de ruimtelijke indeling gewijzigd, onder meer door drie gescheiden woonruimten tot één grote kamer te verenigen. Verder werd er uitgebouwd en zijn plafonds verlaagd.

In 2016 hebben de Heer en Mevrouw Meijers het pand gekocht. Na een grondige voorbereiding begon in 2017 de verbouwing. Deze leidde onder meer tot een reconstructie van de oorspronkelijke serre aan de voorzijde met dubbele deuren en ervoor een plateau dat toegang geeft tot de tuin. In het dak aan de voorzijde werd het te kleine, en niet originele ossenoog vervangen door een meer passend ossenoog. Ook de niet originele luiken zijn verwijderd. In de woonkamers is weer een en-suite situatie gerealiseerd, zij het met een moderne twist. De originele plafonds werden gerestaureerd en waar ze waren verdwenen weer aangebracht volgens het originele ontwerp. Ook de haarden werden aangebracht op de oorspronkelijke plaatsen met mantels passend bij de stijl van het huis. De tuin is in de stijl van het huis aangepast en vormt nu een geheel met een prachtige ruimtelijke werking. Reden waarom het bestuur van de Stichting Hilversum, Pas Op! heeft besloten de Hilversum, Pas Op! trofee 2019 uit te reiken aan de Heer en Mevrouw Meijers-Thole, eigenaren van het woonhuis aan de Costeruslaan 4 te Hilversum.

TROFEE 2016 – PASTORIE OLV VERRIJZENIS KERK KONINGINNEWEG

De 10^e Pas Op Trofee ging naar het parochiebestuur van de RK Onze Lieve Vrouw Verrijzenis kerk voor de restauratie van de voormalige pastorie aan de Koninginneweg. Ter gelegenheid van het 35-jarige bestaan van Hilversum, Pas Op! hadden dit keer ook de inwoners van Hilversum een stem bij het voordragen van kandidaten en het kiezen van de genomineerden en de uiteindelijke winnaar. De uiteindelijke winnaar werd gekozen door een deskundige jury, bestaande uit Nicolien van Vroonhoven-Kok (wethouder van o.a. monumentenzorg en juryvoorzitter), Karel Loeff (directeur Erfgoedvereniging Heemschut), Joyce Cupido (communicatieadviseur/ journalist en winnaar HPO trofee 2013), Eric van Dijl (bouwkundige, architect en bestuurslid Hilversum, Pas Op!) en Paul van Vliet (restauratie architect en adviseur Hilversum, Pas Op!). HPO bestuurslid Corine Baarends ondersteunde de jury secretarieel.
Op vrijdag 20 mei 2016 werd de trofee door juryvoorzitter Nicolien van Vroonhoven-Kok uitgereikt aan regio-pastoor Jules Dresmé. Zij benadrukte het feit dat naast de kwalitatief goed uitgevoerde restauratie gekozen is voor een nieuwe sociaal-maatschappelijke functie in de vorm van woon-zorg appartementen. Er is waardering voor het proces waarbij het parochiebestuur het initiatief heeft genomen om zelf behoud, restauratie en herbestemming ter hand te nemen. De restauratie kon bovendien plaats vinden met respect voor en instandhouding van de omliggende tuin, waardoor het historische beeld voor Hilversum op deze locatie behouden bleef. Het parochiebestuur van de RK Onze Lieve Vrouw Verrijzenis verdient voor deze ambitieuze uitvoering, het bereikte kwaliteitsniveau, het behoud van originele elementen maar vooral de maatschappelijke herbestemming van de Onze Lieve Vrouw Verrijzenis pastorie de Hilversum Pas Op! trofee van 2016!

JURYRAPPORT

Begin 1900 kreeg de bouwpastor opdracht om een parochie op te zetten aan de overzijde van het spoor. Na de aankoop van een stuk grond aan de Koninginneweg werd gestart met de bouw van de Onze Lieve Vrouwen kerk, een door W.A.M te Riele ontworpen neogotische kruisbasiliek. In Nederland is de OLV-kerk een van de weinige kruisbasilieken. Tevens werden aan de achterzijde en direct met de kerk verbonden de sacristie en pastorie gebouwd.

De pastorie is sober uitgevoerd en heeft weinig ornamenten, met uitzondering van de glas-in-lood ramen in het trappenhuis. In 1961 wordt de achterzijde uitgebreid. Vanaf 2007 is raakt de pastorie in ongebruik en zet het verval in. Met name lekkages en vandalisme zorgen voor een versnelling van de achteruitgang. Het kerkbestuur neemt een belangrijk besluit om de pastorie in haar oorspronkelijke staat terug te brengen en een nieuwe bestemming met maatschappelijke relevantie te geven. Er wordt voor gekozen 5 woon- en zorgappartementen te realiseren die geschikt zijn voor bewoning door senioren met een lichte zorgindicatie.

De opdracht voor het ontwerp is daarbij aan OOK architecten gegeven, waarbij de voorwaarde was zoveel mogelijk monumentale kwaliteiten van het pand te behouden. Door de goede samenwerking met de gemeente slaagt de projectleider vanuit het kerkbestuur, de heer Pieter de Klerk er in om nog voor eind 2014 daadwerkelijk te starten met de renovatie. De jury complimenteert de betrokken partijen voor hun vasthoudendheid en inzet hierbij. Ondanks een lastige interne aanloop en ook tegenslag bij de uitvoering van de renovatie is het resultaat een groot compliment waard.

De uitbouw uit 1961 wordt vervangen door een nieuwe, volgens de jury geslaagde uitbouw, waarbij oud en nieuw soepel samen gaan. In de entree is de betimmering van een archief kast mooi hergebruikt. De glas-in-lood ramen in de hal konden helaas niet behouden worden. Gelukkig waren er nog tekeningen beschikbaar en zijn de oude afbeeldingen in het nieuwe glas-in-lood nu opnieuw te bewonderen. Het dak met natuurstenen leien is compleet vernieuwd, de gevels zijn hersteld en schoongemaakt. Alle monumentale onderdelen zijn in oude glorie hersteld zoals de centrale houten trap.

De jury prijst het kerkbestuur dat zij deze ambitieuze renovatie in eigen regie en vanuit eigen financiële middelen hebben uitgevoerd. Het is prachtig om te zien dat een zo herkenbaar gemeentelijk monument behouden is voor de toekomst. Naast het gebouw is ook de monumentale tuinmuur met hekwerken en toegangspoorten langs de Koninginneweg gerestaureerd. De tuin rondom de pastorie opnieuw ingericht, waardoor er een aangename parkachtige sfeer hangt.

Conclusie

Het parochiebestuur van de RK Onze Lieve Vrouw Verrijzenis verdient voor de ambitieuze uitvoering, het bereikte kwaliteitsniveau, het behoud van originele elementen maar vooral de door de restauratie mogelijk geworden maatschappelijke herbestemming van de Onze Lieve Vrouw Verrijzenis pastorie de Hilversum Pas Op! trofee van 2016!

TROFEE 2013 – NIEUWE LAANSTRAAT 6a

Tussen 1990 en 2007 werd in Hilversum, mede op initiatief van de stichting Hilversum, Pas Op!, in samenspraak met de gemeente Hilversum, een historisch buurtje gerealiseerd in het gebied Laanstraat – Kruissteeg. Bij de ontwikkeling van dit buurtje is een voormalige loods, die lange tijd in gebruik was bij het bedrijf van de familie Pootjes, buiten beschouwing gelaten. Het gevolg hiervan was, dat – ondanks enige cosmetische verbeteringen – het pand een schril contrast vormde met de herbouwde historische huizen in de Laanstraat en Nieuwe Laanstraat.

Nadat Joyce en Paul Cupido de loods hadden gekocht hebben ze met liefde en vakmanschap er een eigen huis van gemaakt en met gevoel voor historie, verhoudingen en kleur een woning gecreëerd die een aanwinst is voor de omliggende historische bebouwing. De anonieme muur van het bestaande pand heeft daardoor aan het buurtje en het pleintje een ‘gezicht’ gegeven.
JURYRAPPORT

Bij de ontwikkeling van de historische buurt Laanstraat – Kruissteeg in de jaren 1990 – 2007 is de voormalige loods, die lange tijd in gebruik was bij het bedrijf van de familie Pootjes, buiten beschouwing gelaten. Het gevolg hiervan was, dat – ondanks enige cosmetische verbeteringen- het pand in schril contrast stond met de herbouwde historische huizen in de Laanstraat en Nieuwe Laanstraat.

In 2005 zijn door de toenmalige eigenaar F. de Haan nieuwe gevelpuien geplaatst en is een aanzet gegeven tot de herinrichting door plaatsing van een nieuw trappenhuis naar de studio, die op de verdieping is gesitueerd.

Medio februari 2009 werden de eerste schetsen gemaakt om een woonfunctie te creëren in de voormalige loods, waarbij de volgende uitgangspunten zijn gehanteerd:

- de woning zou een industriële uitstraling krijgen

- de gevel aan de zijde van de Nieuwe Laanstraat diende zich te voegen in het straatbeeld

- de indeling van de woning zou in een modern loft-achtige plattegrond worden ontwikkeld, waarbij bijzondere aandacht voor de lichttoetreding van belang was

Het is geen alledaagse opdracht om een voormalige loods te transformeren tot een comfortabele woning. De eisen die aan een woonfunctie worden gesteld zijn nu eenmaal van andere orde dan die van een opslag- en werkplaats. De bouwkundige toestand van de vloeren en de constructie was slecht en ook de dakbedekking voldeed niet meer aan de te stellen eisen.
Een geheel nieuwe funderingsvloer was noodzakelijk en de ontsluiting van de verdieping in het deel achter de studio werd opnieuw ontworpen, zodanig, dat de het daglichttoetreding in de woning kon voldoen aan de eisen van het bouwbesluit.

Kenmerkend voor de visie van de nieuwe eigenaren was de ontboezeming in het begin van 2009, dat de loods verbouwd zou kunnen worden in een industriële stijl. Strak met een knipoog naar het verleden.

Het ambitieniveau werd daarbij hoog ingezet: niet alleen de uiterlijke verschijningsvorm met een glazen dak en een prefab kelder maar ook een energetisch zelfvoorzienend concept.

Met veel enthousiasme en doorzettingsvermogen hebben de eigenaren, veelal in eigen beheer, het huis gerealiseerd en op in 2011 was het gebouw voor bewoning geschikt.

De familie Cupido heeft met liefde en vakmanschap hun eigen huis gebouwd en met gevoel voor historie, verhoudingen en kleur een woning gecreëerd die een aanwinst is voor de omliggende historische bebouwing. In het bijzonder de integratie van wonen en werken en de aandacht voor de specifieke problemen en mogelijkheden van de voormalige loods zijn opmerkelijk.

Het is met name verdienstelijk dat de familie Cupido op eigen initiatief een gebouw dat op geen enkele wijze als beeldbepalend was te kenschetsen heeft getransformeerd tot een woning die zich volledig voegt in de historische bebouwing van de omgeving. Het getuigt van visie, creativiteit en lef om het bestaande pand in feite om te draaien en de voorzijde te verplaatsen naar het pleintje van het historische buurtje. De anonieme muur van het bestaande pand heeft daardoor aan het buurtje en het pleintje een ‘gezicht’ gegeven.

De Stichting Hilversum Pas Op! beloont deze restauratie met het uitreiken van de trofee 2013 als teken van waardering voor de geleverde inspanningen van de familie Cupido en al diegenen, die hebben bijgedragen aan het fraaie resultaat dat ver uitgaat boven datgene wat redelijkerwijs mag worden verwacht.

Door deze inspanningen werd op buitengewone wijze een bestaand anoniem gebouw getransformeerd en ‘nieuwe luister’ gegeven. Het resultaat zich kan meten met de bijzondere omgeving van het historische buurtje in het centrum van Hilversum.

TROFEE 2010 – CATHARINA VAN RENNESLAAN 5

Midden in de villawijk Kannesheuvelpark bouwde de Duitse bezetter in de Tweede Wereldoorlog een bunker als onderdeel van een reeks onderkomens voor de Wehrmacht. Vanaf 1943 diende deze bunker als hoofdkwartier van de Wehrmachtsbefehlshaber en werden in het complex alle telefoon- en telegrafieverbindingen ondergebracht. Boven op de bunker werd een woning gebouwd die diende als camouflage.

Acht jaar het einde van de Tweede Wereldoorlog werd het in gebruik genomen door de Koninklijke Luchtmacht die er de Centrale Militaire Verkeersleiding onderbracht. Na vertrek van de Luchtmacht in 1992 kwamen er, in afwachting van de definitieve toekomstige bestemming, enkele kunstenaarsateliers in de gebouwen.
Uiteindelijk kochten Marnix Kaart en Marjon Keller het complex, die het restaureerden en verbouwden tot woonhuis. Hierdoor werd dit voor Hilversum, en zelfs voor Nederland, unieke gebouw op een verantwoorde wijze is behouden en een toekomst heeft gekregen.

JURYRAPPORT

De combinatie van een bunker uit de Tweede Wereldoorlog met daarop een woning heeft als ensemble een belangrijke cultuurhistorische waarde. De later gewijzigde opbouw bezit de kenmerken van de Wederopbouwperiode. Door de kwaliteit, het ontwerp van de onderdelen en vanwege de voor die tijd kenmerkende hoofdvorm, materiaalgebruik en detaillering is het complex zeker ook van architectuurhistorisch belang. De combinatie van een bunker met een als camouflage dienende opbouw is in Hilversum uniek en nationaal, zelfs internationaal zeer zeldzaam.

In dit villapark, het Kannesheuvelpark, bouwde de Duitse Wehrmacht deze bunker als onderdeel van een reeks van onderkomens voor de Duitse troepen. Vanaf 1943 werd het hoofdkwartier van de Wehrmachtsbefehlshaber van de bezetter van Nederland in het villagebied van Hilversum ondergebracht. Deze bunker diende als centrale verbindingsbunker voor alle telefoon- en telegrafieverbindingen. Misschien een geluk dat het een zogenaamde dunwandige bunker werd, waardoor de muren ‘slechts’ bestaan uit één meter dik gewapend beton. Op de bunker kwam een op een landhuis gelijkende opbouw met een dak tuin. Deze bebouwing diende als camouflage, maar ook als onderkomen van de manschappen die in de bunker werkten.

Na de oorlog nam in 1953 de Centrale Militaire Verkeersleiding van de Koninklijke Luchtmacht het complex in gebruik. In deze tijd verrees een aanbouw aan de westzijde en enkele jaren later volgde een uitbreiding aan de noordzijde. De functie als centrum voor communicatie bleef dus na de oorlog bestaan. Na vertrek van de luchtmacht in 1992 kwamen enkele kunstenaarsateliers in de gebouwen, dit in afwachting van de definitieve toekomst.

Na een periode waarin gelukkig de sloop kon worden afgewend en langzaam de erkenning van de waarden van dit complex volgde en vervolgens ook de waardering toenam, ontstond de vraag wie de handschoen zou willen en kunnen opnemen om het gehele complex aan te kopen en de restauratie ter hand te nemen. Gelukkig is dit, natuurlijk niet zonder slag of stoot, uiteindelijk gelukt.
Het bestuur van Hilversum, Pas Op! heeft in het verleden de Pas Op-trofee uitgereikt aan personen die met veel inzet, inspanning en bijzondere aandacht voor historische en architectonische details hun woning hebben hersteld. In dit geval is, door de aanwezigheid van de bunker, een extra beroep gedaan op de creativiteit in inspanningen om het geheel tot een goed einde te brengen. Na een lange weg is, ook met behulp van deskundigen waaronder architect Mathijs van der Grinten van het Vedegin Architectenbureau uit Hilversum, het gehele project afgerond met een bewonderenswaardig resultaat. De twee onderdelen, de bunker en de woning, hebben hun eigen karakter behouden maar zijn ook tot een fraaie eenheid gemaakt. Het geheel wordt omgeven door de passend aangelegde tuin, een tuin die voorheen als camouflage voor de bunker diende.

Kenmerkende details bleven behouden, zowel aan de buitenzijde als in het complex. Zo bleef de machinekamer met dieselaggregaat onaangetast en werd de bijzondere, zware luchtdicht afsluitbare deur in goede staat gebracht en dus behouden. De originele sanitairblokken waren weggewerkt achter een kastenwand, maar konden op vernuftige wijze worden behouden en vormen nu een bijzonder element in de jongensbadkamer. De bunker onderging een metamorfose tot een unieke slaapverdieping, maar behield de kenmerken van een bunker.

De op te lossen problemen waren talrijk. Ook eenvoudige problemen hadden grote gevolgen, zoals het vele asbest dat werd aangetroffen en de enorme olietank. In het verleden was de olievoorraad belangrijk om te kunnen blijven functioneren. De tank was daarom groot en diep in de grond gelegd voor voldoende bescherming. De verwijdering ervan kostte bijna dezelfde, zo niet meer moeite als de plaatsing destijds.

Niet alle geheimen van het pand konden worden achterhaald, zoals dat van de waterput en de vluchtgangen. Misschien wel gelukkig, want juist zo’n complex mag enige geheimzinnigheid behouden.

Het is voor de inwoners van Hilversum en daarbuiten helaas zo dat zowel de bunker als de woning nu permanent worden bewoond. Hierdoor wordt het moeilijk om als buitenstaanders kennis te nemen van het complex en de resultaten van de restauratie. Wellicht dat in de toekomst, incidenteel, bezoek mogelijk is en dat in ieder geval in woord en beeld dit unieke complex voldoende aandacht krijgt.

Het bestuur complimenteert de eigenaars en bewoners, de heer Marnix Kaart en mevrouw Marjon Keller, met het behaalde resultaat van de restauratie en het op deze wijze een nieuw leven geven aan dit unieke monument. Deze waardering wordt onderstreept met de uitreiking van de Pas Op-trofee in de vorm van het bekende blauwwitte ‘monumentenschildje’ met daarop het Hilversum, Pas Op!-handje.

TWEE TROFEEËN IN HET JUBILEUMJAAR  2006
In 2006 vierde onze stichting haar 25-jarig jubileum en werden er maar liefst twee Pas Op! Trofeeën uitgereikt. De eerste was voor een particulier initiatief: ‘Het huis met de pilaren’ aan de Peerlkamplaan. De tweede trofee ging naar een projectontwikkelaar voor de restauratie van Villa Hestia aan de Utrechtseweg.

TROFEE 2006-1 HET HUIS MET DE PILAREN – PEERLKAMPLAAN 18-20

Het huis werd in 1836 als villa Lindenheuvel gebouwd in opdracht van Johannes van der Linden op zijn buitenplaats aan de ’s-Gravelandseweg. Het ontwerp is van architect/tuinarchitect J.D. Zocher, (1791-1870), die tevens tekende voor o.a. de ontwerpen van het park van paleis Soestdijk en de verbouwing en uitbreiding van het paleis; de tuin Gooilust in ’s-Graveland; het "Capitool" op de buitenplaats Schaep en Burgh; het Vondelpark in Amsterdam en de plantsoenen op de vestingwerken van Haarlem.

In 1881 werd de villa afgebroken en herbouwd aan de Peerlkamplaan in opdracht van de nieuwe eigenaar Christiaan van Lennep, een planter uit Nederlands Indië. Meer dan een eeuw stond het naast het rosarium als één der fraaiste en meest karakteristieke villa’s van ons dorp, die in de volksmond inmiddels “Het huis met de pilaren’ was gaan heten.

In mei 1994 raakte de villa door een felle brand ernstig beschadigd. Onenigheid over de verzekering van de schade maakte dat herbouw en restauratie lange tijd uitbleef. De restanten van de villa en de omliggende grond dreigden ten prooi te vallen aan projectontwikkelaars, die kansen zagen voor de bouw en exploitatie van z.g. ‘urban villa’s’ op deze fraaie plek in de Boombergwijk. Om dreigende sloop te voorkomen en tijd te winnen voor het vinden van een definitieve oplossing ondernamen de HHK ‘Albertus Perk’ en onze stichting gezamenlijk actie bij het Ministerie van OC&W om te zorgen dat het pand werd voorgedragen als rijksmonument.

In 1996 kochten Ronald Brons en Margot Verkaik de restanten met het voornemen de villa in oude luister te herstellen en er met hun twee kinderen te gaan wonen. Tien jaar later, in 2006, besloot de Stichting Hilversum, Pas Op! haar eerste jubileumtrofee aan het echtpaar uit te reiken voor het geweldige resultaat van de restauratie.

JURYRAPPORT

Inleiding
Op de gevelsteen van het huisje ‘Pas Op’ aan de Laanstraat, het object waar onze stichting 25 jaar haar naam aan ontleent, staat ‘Hier sta ik voor het eerst en PAS OP de tweede plaats’. Een cryptische omschrijving om aan te geven dat het huisje oorspronkelijk op een andere locatie stond. Een zelfde anekdote wordt verhaald over ‘Het Huis met de Pilaren’, zoals die uitgebreid staat vermeld in de bouwhistorische verkenning en geschiedenis van de hand van Arie den Dikken en Annette Koenders. Deze publicatie in het eerste nummer van de 18^e jaargang van Eigen Perk is zeer lezenswaardig voor ieder, die kennis wil maken met de historie en het belang van ‘Het Huis met de Pilaren’ (het oude Lindenheuvel( voor de ontwikkeling van de omgeving van dit markante huis en de villawijk Boomberg. (zie hier)

Restauratie
De z.g. redegevende omschrijving, een weerslag van de waardering van een monument, vermeldt voor Peerlkamplaan 18-20 het volgende: “De 19^e eeuwse villa met bijbehorende erfafscheiding is van algemeen belang wegens architectuur- en cultuurhistorische waarde als gaaf bewaard gebleven voorbeeld van een villa in neo-classicistische stijl en wegens de zeldzame fries onder de daklijst met ‘sgrafitto’-decoraties op donkere terracottategels met diverse klassieke motieven”. Tevens wordt over de karakteristieke ligging grote ruimtelijke historisch waarde toegekend.
Bezien wij deze karakteristiek dan is het bijna onvoorstelbaar, dat – ten tijde van de eerste bouwvergadering, die plaatsvond op 6 december 1996 – nog sprake was van een uitgebrand casco zonder dak en met een zeer aanzienlijke zwamaantasting in muren en balken. Aannemingsbedrijf Sikking werd gecontracteerd voor de herbouw van het casco o.l.v. de architect P.D. van Vliet. De vondst van de bijzondere decoraties onder de daklijst bracht vele raderen in beweging; na de financiële tegenvaller veroorzaakt door de zwamaantasting, werden de eigenaren verrast door de ontdekking van bovenplaatselijk belang. Deze ‘tegenvaller’ had echter het gevolg, dat het huis nog voor Kerstmis 1997 de status van beschermd rijksmonument verkreeg.

Uitvoering van het plan
Dankzij de grote financiële en fysieke inspanningen van Ronald Brons en Margot Verkaik zijn wij nu getuigen van het resultaat van de restauratie; het is niet louter ‘herstel in oude luister’, maar tevens aanpassing aan de eisen van onze tijd en voor de familie Brons wellicht het belangrijkste: een prettig woonhuis, afgestemd op hun programma van eisen. Voor een architect is een duidelijk programma van eisen een voorwaarde om op korte termijn een goed afgestemd restauratieplan te maken. Ronald en Margot verstaan de kunst om hun wensen heel duidelijk te formuleren, zo specifiek, dat al snel duidelijk werd, dat het oorspronkelijke (afgebrande) bouwvolume ontoereikend was. Het gerealiseerde plan voorzag in een restauratie van het casco, het uitbreiden van de linkervleugel en het aanbouwen van een garage. De uitvoering door de medewerkers Verwoerd, Dörr en Kannegieter van aannemingsbedrijf Sikking, stukadoor Allessie en restaurator Erik Tjebbes resulteerden in ‘een vreemde een in de bijt’ van het Rosarium. Geen netjes wit gepleisterd huis met donkergroene ramen, zoals de meeste panden in de wijk rond het Rosarium, maar veeleer een Paladiaanse villa, uitgevoerd in diverse tinten geel-oker afgezet met de karakteristieke gootlijst, gestuukte penanten en cordonbanden.
Veel werk is verzet in eigen beheer; slopen, ontpleisteren, afvoeren van puin en vuil, maar ook aanbrengen van voorzetwanden, afwerking, luiken, etc. Het is die inspanning, die voor de Stichting ‘Hilversum, Pas Op!’ aanleiding is om de eerste trofee van het jubileumjaar 2006 uit te reiken aan dit nijvere duo.

Conclusie
De familie Brons-Verkaik heeft blijk gegeven van inzicht en gevoel van de specifieke problemen, die zich voordoen bij het herstel van monumenten. De wijze waarop zij en het bouwteam het plan hebben vormgegeven verdient alle lof. De toekenning van de 1^e Jubileum trofee 2006 van de Stichting ‘Hilversum, Pas Op!’ onderstreept hun inspanningen en het geweldige resultaat van de restauratie.
De uitreiking gaat vergezeld van een wens, die het best kan worden verwoord met de dichtregels van Albertus Perk, die op 24 juli 1836 ter gelegenheid van de inwijding van de buitenplaats Lindenheuvel aldus schreef:

Dan wordt door u en uw geslacht
Nog vaak met vreugde de stond herdacht
Die thans ons mag verblijden
Waarop wij in deez’ ruime zaal
Gewapend met een vol bokaal
Den Lindenheuvel wijden.

Zijn huis sta vast als van arduin!
Voor storm en bliksem zij zijn kruin
Voor ramp zijn meester veilig;
Aan allen zegen zij hij rijk
Aan landelijk – en huiselijk –
Aan stil genoegen heilig!

Die heuvel hef’ zijn schoonen top
Een reeks van jaren bloeiend op;
En onder deze linden
Moogt gij er nog, met gade en kroost;
Na arbeidsrust, na zorgentroost
Een vreugd en schaduw vinden!

TROFEE 2006-2 VILLA HESTIA – UTRECHTSEWEG 29

Villa Hestia aan de Utrechtseweg is gebouwd aan het eind van de 19e eeuw. De Amsterdamse meubelhandelaar Hendrik Overeem kocht het perceel in 1881 en liet daarop villa Hestia bouwen, naar het ontwerp van een helaas nog onbekende architect. 
Over de rijke geschiedenis van villa Hestia en haar bewoners schreven Flos Wisse Smit (voormalig secretaris van onze stichting) en Bram van der Schuyt in 2003 een uitgebreid artikel in het Hilversums Historisch Tijdschrift Eigen Perk. U kunt het hier inzien (pdf).

In 1997 kwam de villa en de daarbij behorende grond (17.600 vierkante meter) in bezit van de ontwikkelingsmaatschappij Bohemen Beheer B.V. Sloop van het, inmiddels gemeentelijke monument leek lange tijd  de enige optie voor een rendabele exploitatie van de grond en de daarop te bouwen appartementen. Totdat de gemeente uiteindelijk heeft weten te bewerkstelligen dat de villa, begin 2001, de status van ‘Rijksmonument’ kreeg. Dit opende de mogelijkheid de financiering van de kostbare restauratie van de villa rond te krijgen. Die werd, in opdracht van Igo van Bohemen, uitgevoerd naar een paar jaar eerder gemaakt verbouwings- en herstelplan van de Utrechtse restauratie-architect Paulus van Vliet.

JURYRAPPORT
Villa Hestia aan de Utrechtseweg 29 is gebouwd in 1881 op een ruim perceel aan de oostkant van de Utrechtseweg. Op dit perceel is een rijke tuinaanleg aanwezig geweest, met een ovale vijver aan de noordkant van de villa. Het is niet bekend door wie de neo-classicistische villa is ontworpen.
Het villaperceel is na ruim een eeuw, in 1999, overgenomen door de heer Van Bohemen, wonende te Leidschendam. Ten tijde van de aankoop was het perceel zeer verwaarloosd en de villa ernstig aangetast, zowel interieur als exterieur. Geen wonder dat de nieuwe eigenaar in eerste instantie dacht aan algehele herontwikkeling van dit perceel. Er werden verkavelingsschetsen gemaakt, gebaseerd op de verwijdering van alle opstallen, ook de ruim 100 jaar oude villa. Aanvankelijk ondervond de heer Van Bohemen voor dit plan bij de gemeente een positieve houding. Dat veranderde toen binnen de gemeentelijke gelederen de monumentenvisie een plaats in het proces kreeg. Op grond hiervan sprak de gemeente niet meer uitsluitend over algehele nieuwbouw en werd op de nieuwe eigenaar een ernstig beroep gedaan zijn plan zodanig te wijzigen, dat de toen nog niet beschermde villa behouden zou kunnen worden en zo mogelijk zou kunnen worden hergebruikt en gerestaureerd. Terwijl de zakenman in hem heftig protesteerde tegen deze wending in de gesprekken, was een snaar van de persoon Van Bohemen nadrukkelijk geraakt. De zakenman Van Bohemen vergat de zakelijke ratio niet, maar gaf ruimte voor de bestudering van andere modellen en vooral andere berekeningen. Hij hield de spanning er voortdurend in, maar hij nam belangrijke adviezen over en trok vervolgens deskundige adviseurs aan. Dit leidde tot een heroverweging, waarbij het door de overheid gepropageerde adagium ‘behoud door ontwikkeling’ gestalte kreeg in een plan tot rehabilitatie van de oude villa. Als voorwaarde werd wel bedongen dat op het terrein een ontwikkeling kon plaatsvinden, die zakelijk verantwoord zou zijn. Over die ontwikkeling gaat dit juryrapport niet, wel over de zeer geslaagde restauratie en herbestemming van de villa, die door Stichting Hilversum, Pas Op! in haar werkgroep waakzaamheid op de agenda stond.In de persoon van Paulus van Vliet uit Utrecht heeft de heer Van Bohemen een goede architect aangetrokken, die op basis van een gedegen onderzoek een restauratieplan ontwikkelde, dat bij de monumenteninstanties instemming ondervond. De eigenaar en zijn architect wisten deze instanties te overtuigen van het belang om enkele wijzigingen ten opzichte van de oorspronkelijke toestand te accepteren. Dat gold in hoofdzaak de wijziging van de kapverdieping. Deze moest toch geheel worden vernieuwd en ter wille van de bruikbaarheid werd de hoogte en de dakhelling enigszins aangepast. Het heeft de verschijningsvorm van het gebouw allerminst benadeeld. Op andere punten is de oorspronkelijke toestand van 1881 met de ornamentatie en afwerking uit die periode leidraad geweest. Kosten nog moeite werden gespaard om de historische onderdelen, die nog aanwezig waren te restaureren en waar nodig aan te vullen. Genoemd moeten worden de bijzondere plafonds in enkele ruimten op de begane grond, maar ook de schouw in de ruimte rechts van de ingang en het glas-in-loodraam in het trappenhuis. De installaties zijn voor een groot deel knap weggewerkt achter omkastingen in historische stijl. Voor wat betreft het exterieur werd het historische beeld zoveel mogelijk in ere hersteld door toepassing van de oorspronkelijke profileringen, roedeverdeling, luiken, vazen, zinken ‘losanges’ op de dakvlakken en vooral de uit onderzoek vastgestelde oorspronkelijke kleurstelling.

Dankzij de aanwijzing in 2001 van de villa als rijksmonument kon gebruik worden gemaakt van de mogelijkheid van belastingaftrek en van een goedkope lening bij het Nationaal Restauratiefonds. De villa Hestia is op deze wijze voor Hilversum behouden. Het is een voorbeeld geworden voor het behoud en restauratie van een monumentaal gebouw uit de 19^e eeuw en een specimen van een gewijzigd inzicht in een complexe planontwikkeling, waarbij de aanwezige historische kwaliteit leidraad is geworden in combinatie met een meer zakelijke projectontwikkeling.

De Stichting Hilversum, Pas Op! kwalificeert deze restauratie in haar jubileumjaar 2006 met het uitreiken van de trofee als teken van waardering voor de inspanningen van de heer Van Bohemen en het resultaat van de inspanningen van diegenen, die betrokken zijn geweest bij deze rehabilitatie.

TROFEE 2001 - ALBERTUS PERKSTRAAT 59

Jan de Groot was, samen met zijn broers Hendrik en Cornelis, eigenaar van de Bouwmaatschappij Hilversum. De broers hadden een groot gedeelte van de grond in het oosten van de wijk Boomberg in handen gekregen. Vanaf 1873 gingen zij dit gebied ontwikkelen, te beginnen met de Torenlaan. Voor het ontwerp van de te bouwen villa's tekenden vooral de bouwkundige Cornelis de Groot en zijn broer Jan.

In 1894 werd begonnen met de bouw van de villa aan de Albertus Perkstraat 59 naar een ontwerp van Jan de Groot en deze werd in 1895 opgeleverd.

Voor de restauratie van dit Rijksmonument ontvingen de eigenaren de heer R. Vader en mevrouw L. van Egeraat in 2001 de Pas Op! Trofee. Kijk hier voor het juryrapport (pdf).

TROFEE 1999 – VILLA MIDDLE SEX, SOESTDIJKERSTRAATWEG 110

Aan de rand van Hilversum, tegenover de ingang van landgoed de Monnikenberg bouwde architect Jac. London een huis voor zichzelf. Een bouw die totaal 8 jaar in beslag nam (1921 - 1928). Het werd een kubusvormig huis, met aangebouwd atelier met zadeldak. Verder een tuinmanswoning (1927), garage en een ommuurde tuin met theehuis, waterput, schildersatelier en vijver.

Het gehele complex is in 2001 aangewezen als Rijksmonument.
De eigenaars/bewoners de heer en mevrouw Barnstijn ontvingen in 1999 de "Pas Op! Trofee" voor de uiterst geslaagde restauratie die door Flos Wisse Smit en Bram van der Schuyt uitgebreid beschreven is in een artikel in Eigen Perk van de HHK Albertus Perk (pdf).

JURYRAPPORT

Het landhuis – Middle Sex – met aangehorigheden gelegen aan de Soestdijkerstraatweg is een van de meest opmerkelijke gebouwen aan deze zijde van de periferie van Hilversum. Het woonhuis met garage, tuinhuis en bijgebouw werd tezamen met de tuinmuur, de vijver en de put in 1921 gerealiseerd door architect J. London voor eigen bewoning en kantoor. Korte tijd later – in 1923 – werd een kippenren toegevoegd en tenslotte volgde in 1927 de bouw van de tuinmanswoning in dezelfde expressionistische stijl als de hoofdbouwmassa.
De toegepaste materialen en de detaillering hiervan geven het geheel een zware indruk, die wordt versterkt door de zware kleurstelling van de donkerrode bakstenen muren in combinatie met de ijzeren vensters. Zeer kenmerkend is het met een plat dak afgedekte hoofdgebouw dat aan de dakrand is voorzien van decoratief metselwerk en loodafwerking. Ook de kleurstelling van de stalen ramen en details van vergaarbakken dragen bij aan de kloeke uitstraling van dit statige woonhuis.

De Stichting Hilversum Pas Op! heeft in voorgaande jaren de trofee uitgereikt aan personen, die met bijzondere aandacht voor het historisch detail hun woonhuis hebben hersteld. Daarbij ging het steeds om panden, die in de kern van Hilversum waren gesitueerd. De Pas Op! Trofee 1999 wordt thans toegekend aan de heer en mevrouw Barnstijn, die als bewoners van dit fenomenale buitenhuis zich de laatste jaren hebben ingespannen om de historische waarden van dit huis opnieuw te tonen. Daartoe werden o.a. de gevels ontdaan van een later aangebrachte afwerklaag, waardoor de oorspronkelijke baksteenarchitectuur zich exposeerde.

Niet alleen het exterieur werd met overgave hersteld. In het interieur, dat fraaie elementen bevat in Art-Nouveaux stijl, werd omzichtig omgesprongen met de historische waarden. De fraaie woonkamer met schouw, de vloerafwerkingen, de glas-in-lood-vensters en de aanwezige kleurstellingen werden gerespecteerd en hersteld.
Het algemeen architectonisch en cultuurhistorisch belang van dit complex en de inspanning van de huidige eigenaar/bewoner om deze waarden in stand te houden wordt gaarne onderstreept met de uitreiking van deze trofee in de vorm van het bekende blauwwitte ‘monumentenschildje’ voorzien van Hilversums bronzen Pas Op handje.

De wijze waarop met zorg is omgegaan met deze waarden zou in de visie van de Stichting Hilversum Pas Op! reden zijn om het predicaat Rijksmonument te mogen voeren.

TROFEE 1996 - KOEPEL (DIENSTBODENHUIS) OP LANDGOED ZONNESTRAAL

Landgoed Zonnestraal werd in 1919 aangekocht door de Stichting Diamantbewerkers Koperen Stelenfonds "Nieuwe Levens- kracht" om er een arbeidskolonie voor tbs-patiënten in te richten.

Het geld werd bijeengebracht door het verzamelen van de kapot- te koperen steeltjes, waarmee de diamanten werden vastgezet voor de bewerking en het terugwinnen van diamantpoeder uit het boort (afvalproduct van het slijpen). Het procedé hiervoor werd ontwikkeld door de Delftse chemicus Henri ter Meulen, naar wie een van de patiënten-paviljoens is vernoemd (Ter Meulenpaviljoen).

Nadat de "Vereeniging Zonnestraal" in 1927 een eeuwig durende erfpacht had verkregen werd een jaar later het sanatorium geopend. In 1931 kwam de koepel (architecten: J. Duiker en B. Bijvoet) gereed, bedoeld als huisvesting voor 18 dienstmeisjes, met voor elk een afzonderlijke zit-slaapkamer.

In 1995 is de koepel gerestaureerd door een groep studenten van de studentenvereniging Stylos van de Faculteit Bouwkunde van de Technische Universiteit Delft en is thans in gebruik als bezoekerscentrum en tentoonstellingsruimte. In 1996 reikten we de Pas Op! Trofee voor deze restauratie.

Zie hier een artikel over de restauratie uit "Eigen Perk" door Nathalie van der Hulst (pdf).

TROFEE 1994 - LANGESTRAAT 86 – 88

Dit winkel-/woonhuis is in 1901 gebouwd in opdracht van H. van der Paauw. Het ontwerp was van de in Hilversum woonachtige architect J.H. Slot. Slot ontwierp in Hilversum een groot aantal villa’s, herenhuizen en woonwinkelhuizen.

Zijn stijl was divers: Amsterdamse school, Art Nouveau, Jugendstil. Van de ruim 135 panden die Slot in de periode 1898 - 1923 in Hilversum bouwde noemen we: de stoomzuivelfabriek aan de Herenstraat 4; de dubbele villa aan de Koninginneweg 38 / Naarderstraat 95; Havenstraat 1-3; verschillende villa’s in de Julianalaan (nr. 5, 6, 7, 8, 9, 11) en paviljoen Nimrod aan de Regentesselaan.
Het pand Langestraat 86-88 is ontworpen in de Jugendstil.

De kenmerkende elementen van deze stijl zijn de asymmetrie in het silhouet en de gevelindeling, de witgepleisterde voorgevel, het materiaalgebruik en de detaillering. zoals het benadrukken van de ontlastingsbogen, de winkelpui, het smeedijzeren balkonhek en de ingangspartij tot de woning.

Het heeft de status van Gemeentelijk Monument en vanwege de geslaagde restauratie ontving de eigenaar in 1994 de Pas Op! Trofee.

TROFEE 1991 – P.C. HOOFTWEG 1

De eerste trofee werd in 1991 uitgereikt ter gelegenheid van het 10-jarig bestaan van de stichting. Nadat de jury vele panden de revue had laten passeren, was zij eenstemmig tot de conclusie gekomen dat het pand aan de P.C. Hooftweg 1 die eerste trofee verdiende.

Villa 'Huize Peerlkamp' werd in 1907 gebouwd naar een ontwerp van architect J.R. de Jong. Het pand is belangrijk vanwege de architectuur- en cultuurhistorische waarde als representatief en nagenoeg gaaf voorbeeld van een villa opgetrokken in chaletstijl met Art Nouveau-elementen.

De allereerste Pas Op! Trofee werd uitgereikt aan de familie Honig omdat zij deze villa, met respect voor de bestaande toestanden, de historische waarde en met liefde voor het detail, hebben herschapen in een voorbeeld van hoe het zou moeten zijn en dat betreft zowel het exterieur als het interieur.

Het pand verwierf in 2001 de status van Rijksmonument.